Τι είναι η ΑΟΖ

Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ)

 Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια 

Η οριοθέτηση των θαλασσίων υδάτων κατά το διεθνές δίκαιο

Σύμφωνα με τη Διεθνή Συνθήκη του ΟΗΕ περί Δικαίου της Θάλασσας (1982), η αποκλειστική οικονομική ζώνη (ΑΟΖ) θεωρείται η θαλάσσια έκταση, εντός της οποίας ένα κράτος έχει δικαίωμα έρευνας ή άλλης εκμετάλλευσης των θαλασσίων πόρων, συμπεριλαμβανομένης της παραγωγής ενέργειας από το νερό και τον άνεμο[1]. Εκτείνεται πέραν των εθνικών υδάτων μιας χώρας (συνήθως 12 ναυτικά μίλια) στα 200 ναυτικά μίλια από την ακτογραμμή. Η συνήθης χρήση του όρου η ΑΟΖ περιλαμβάνει τόσο τα εθνικά ύδατα, όσο και την υφαλοκρηπίδα πέραν του ορίου των 200 μιλίων.

Πίνακας περιεχομένων

• 1 Ορισμός της ΑΟΖ

• 2 Ιστορική αναδρομή της ΑΟΖ

• 3 ΑΟΖ υπό αμφισβήτιση

• 4 ΑΟΖ κατά χώρα

• 4.1 Ελλάδα

• 5 Κατάταξη κατά έκταση

• 6 Παραπομπές

• 7 Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Ορισμός της ΑΟΖ

Γενικά, η ΑΟΖ μιας χώρας εκτείνεται στα 200 ναυτικά μίλια (370 χλμ) από την ακτογραμμή της. Εξαίρεση σ' αυτόν τον κανόνα αποτελούν οι περιπτώσεις όπου οι ΑΟΖ δύο ή περισσοτέρων χωρών αλληλοεφάπτονται, όταν δηλαδή οι ακτογραμμές των εν λόγω χωρών απέχουν λιγότερο από 400 ναυτικά μίλια (740 χλμ). Στην περίπτωση που οι ΑΟΖ αλληλοεφάπτονται, έγκειται στις χώρες που τις διεκδικούν να ορίσουν από κοινού θαλάσσια σύνορα.[2] Γενικά, κάθε σημείο εντός αλληλοεφαπτόμενης περιοχής περιέρχεται στη δικαιοδοσία της εγκύτερης χώρας.[3]

Η ΑΟΖ μιας χώρας υπολογίζεται από τα όρια των εθνικών της υδάτων και εκτείνεται προς τα έξω, μέχρι τα 200 ναυτικά μίλια.[4] Στην έκταση της ΑΟΖ συνυπολογίζεται και η συνοριακή ζώνη, η οποία εκτείνεται για 12 ν.μ. πέραν του ορίου των εθνικών υδάτων. Οι χώρες μπορούν να αξιώνουν δικαίωμα και στην υφαλοκρηπίδα, η οποία μπορεί να εκτείνεται έως και 350 ν.μ. από την ακτογραμμή και πέραν την ΑΟΖ, ωστόσο αυτές οι περιοχές δεν λογίζονται ως μέρος της ΑΟΖ τους. Ο δια νόμου ορισμός της υφαλοκρηπίδας δεν αντιστοιχεί επακριβώς στη γεωλογική σημασία του όρου, καθώς περιλαμβάνει το υποθαλάσσιο μέρος της ξηράς, καθώς και τον πυθμένα εντός της ΑΟΖ.

Ιστορική αναδρομή της ΑΟΖ

Μόλις στα τέλη του 20ύ αιώνα υιοθετήθηκε η ιδέα της κατάτμησης θαλασσίων περιοχών εν είδει ΑΟΖ, ώστε να υπάρχει καλύτερος έλεγχος των ναυτικών υποθέσεων εκτός εθνικών υδάτων.

Αρχικά, τα εθνικά ύδατα μιας χώρας εκτείνονταν για 3 ν.μ. (6 χλμ) από την ακτογραμμή της -όσο περίπου είναι το βεληνεκές ενός κανονιού. Στη νεότερη εποχή, τα εθνικά ύδατα επεκτάθηκαν στα 12 ναυτικά μίλια (περ. 19 χλμ). Στις αρχές του 1970, το Εκουαδόρ διεκδίκησε την επέκταση των εθνικών του υδάτων στα 200 ν.μ.• κατέσχεσαν έτσι αμερικανικά αλιευτικά και υποχρέωσαν τις ΗΠΑ να πληρώσουν βαριά πρόστιμα για καταπάτηση περιοχής εθνικής κυριαρχίας. Εν τέλει, οι ΗΠΑ συμφώνησαν να τεθεί το θέμα στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης.[5] Αυτό υπήρξε το πρώτο βήμα για την καθιέρωση των 12 ν.μ. ως νόρμα των εθνικών υδάτων μιας χώρας. Παράλληλα, με την Τρίτη Συμβαση του ΟΗΕ περί Δικαίου της Θάλασσας το 1982, αναγνωρίστηκε διεθνώς ο ορισμός της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης στα 200 ν.μ.

Το Άρθρο 55, μέρος Ε΄της Σύμβασης, ορίζει ως εξής:

Ειδικό νομικό καθεστώς της αποκλειστικής οικονομικής ζώνης

Η αποκλειστική οικονομική ζώνη ορίζεται ως η θαλάσσια περιοχή πέραν και εφαπτομένης των εθνικών υδάτων, και υπόκειται σε συγκεκριμένο νομικό καθεστώς όπως ορίζεται στο παρόν παράρτημα, υπό το οποίο τα δικαιώματα και η δικαιοδοσία του οριζόμενου Κράτους, και τα δικαιώματα και οι ελευθερίες των άλλων Κρατών καθορίζονται από τις διατάξεις της παρούσας Συνθήκης.

ΑΟΖ υπό αμφισβήτιση

Η ακριβής έκταση της ΑΟΖ είναι συχνά θέμα διαμάχης μεταξύ δύο ή περισσότερων χωρών. Ακολουθεί ένας κατάλογος με μερικές σημαντικές έριδες κάποιων χωρών, επί των θαλασσίων υδάτων τους.

• Το διπλωματικό επεισόδιο μεταξύ Ηνωμένου Βασιλείου και Ισλανδίας, γνωστό και ως Πόλεμοι του μπακαλιάρου.

• Η Νορβηγία βρίσκεται σε έριδα με τη Ρωσσία επί των εθνικών τους υδάτων και της ΑΟΖ, όσον αφορά στο Αρχιπέλαγος Σβάλμπαρντ.

• Η Ελλάδα βρίσκεται σε διαμάχη με την Τουρκία, επί της έκτασης της υφαλοκρηπίδας.

• Η Νότια Κινεζική Θάλασσα αποτελεί μήλο της έριδος μεταξύ πολλών όμορων χωρών.

• Υπάρχει μια διαφιλονικούμενη περιοχή ανάμεσα στις ΗΠΑ και τον Καναδά, τη λεγόμενη Θάλασσα Μποφόρ. Στην περιοχή υπάρχουν αποθέματα υδρογονανθράκων, τα οποία οι δύο χώρες διεκδικούν.

• Η διαμάχη επί της νησίδας Rockall (βρίσκεται μεταξύ Ιρλανδίας και Ισλανδίας). Η έριδα είναι επί θέματος ΑΟΖ, παρά για τους πόρους, ή τη γεωστρατηγική σημασία της.

• Ενα μέρος της Καναδικής ΑΟΖ διεκδικεί η Γαλλία, για λογαριασμό των νήσων Σαιν Πιερ και Μικελόν, των οποίων διατηρεί την κυριαρχία από το 1763 (επίσημα από το 1985). Οι νήσοι περικλείονται ολοκληρωτικά από την ΑΟΖ του Καναδά.

Περιοχές όπου παγετώνες καλύπτουν τη θαλάσσια περιοχή μιας χώρας πέραν της ακτογραμμής της, αποτελούν επίσης πιθανές διαφιλονικούμενες εκτάσεις.[6]

ΑΟΖ κατά χώρα

Ελλάδα

Η Ελλάδα δεν έχει ορίσει ΑΟΖ με καμία γείτονα χώρα, αν και έχει το δικαίωμα να το πράξει σύμφωνα με το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS) και τη διεθνή νομοθεσία. Ωστόσο η ελληνική πλευρά δεν έχει προβεί μέχρι στιγμής σε κάποια τέτοιου είδους διεκδίκηση.

Η τουρκική δήλωση περί πολέμου δεν αφορά την ΑΟΖ η Τουρκία ισχυρίζεται ότι το Αιγαίο, ως ημίκλειστη θαλάσσια περιοχή, πρέπει να τεθεί υπό ειδικό καθεστώς, εν αντιθέσει με άλλες ημίκλειστες θάλασσες όπως την Αδριατική θάλασσα, ή πλήρως κλειστές όπως τη Μαύρη Θάλασσα. Πρέπει να σημειωθεί ότι η Τουρκία δεν έχει υπογράψει τη Συνθήκη του ΟΗΕ περί Δικαίου της Θάλασσας, με την οποία τα εθνικά ύδατα μιας χώρας μπορούν να επεκταθούν στα 12 ναυτικά μίλια. Αν και φέρει μόνιμη αντίρρηση στο σχετικό άρθρο της Συνθήκης, η ίδια έχει επεκτείνει τα εθνικά της ύδατα στη Μαύρη Θάλασσα στα 12 ν.μ. Το 1995, κατά την επικύρωση της Συνθήκης από το ελληνικό κοινοβούλιο, η Τουρκία δήλωσε ότι στην περίπτωση που η Ελλάδα επέκτεινε τα εθνικά της ύδατα πέραν των 6 ν.μ., αυτό θα εκλαμβανόταν ως απόπειρα περιορισμού της καθώς και άμεση προσβολή της εθνικής της κυριαρχίας. Με αυτόν τον ισχυρισμό ισχύει ακόμη και σήμερα το λεγόμενο casus belli.

Σύμφωνα με εξεδομένους χάρτες, η κυβέρνηση του Ισραήλ έχει αναγνωρίσει τις ΑΟΖ τόσο της Ελλάδας, όσο και της Κύπρου. Στα σχέδιά του είναι η μεταφορά του φυσικού αερίου που θα εξορύσεται από το κοίτασμα Λεβιάθαν, μέσω ενός υποθαλάσσιου αγωγού ο οποίος θα περιέρχεται και από την Ελληνική ΑΟΖ. Κατά το σχέδιο αυτό τεκμαίρεται η αναγνώριση της ελληνικής ΑΟΖ από το Ισραήλ, κάτι που αποτελεί ισχυρό διαπραγματευτικό «χαρτί» για τις ελληνικές διεκδικήσεις. Είναι γεγονός ότι μια τέτοια σύμπραξη θα αποτελέσει μια ισχυρή ενεργειακή συμμαχία μεταξύ της Κύπρου, της Ελλάδας και του Ισραήλ, αν και την εξόρυξη και παραγωγή έχει αναλάβει η αμερικανική εταιρεία American Νoble Εnergy Ltd[7]. Ο ισραηλινός υπουργός εξωτερικών Gaby Levy, δήλωσε στην τουρκική οικονομική εφημερίδα Hürriyet Daily News & Economic Review: "Κατ' ουσίαν, στην απόπειρα να προστατέψουμε και να εξασφαλίσουμε τα ισραηλινά συμφέροντα στη Μεσόγειο, το Ισραήλ υποχρεώθηκε να οριοθετήσει επίσημα τα θαλάσσια σύνορά του".[8]

Κατάταξη κατά έκταση

Ο ακόλουθος κατάλογος περιλαμβάνει εξαρτώμενες περιοχές υπό την κυριαρχία Κυρίαρχων Χωρών (συμπεριλαμβανομένων ακατοίκητων περιοχών), αλλά όχι διεκδικήσεις χωρών επί της Ανταρκτικής. Ως Εσωτερική Έκταση Χώρας νοείται η έκταση που καταλαμβάνει η στεριά, συμπεριλαμβανομένων των νήσων.

Χώρα ΑΟΖ χλμ2 Υφαλοκρηπίδα χλμ2 ΑΟΖ+Εσωτερική Έκταση Χώρας χλμ2

 Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής 11,351,000 2,193,526 21,814,306

 Γαλλία  11,035,000 389,422 11,655,724

 Αυστραλία 8,505,348 2,194,008 16,197,464

 Ρωσία 7,566,673 3,817,843 24,664,915

 Ηνωμένο Βασίλειο 6,805,586 722,891 7,048,486

 Νέα Ζηλανδία 6,682,503 277,610 6,953,478

 Ινδονησία 6,159,032 2,039,381 8,019,392

 Καναδάς 5,599,077 2,644,795 15,607,077

 Ιαπωνία 4,479,388 454,976 4,857,318

 Χιλή 3,681,989 252,947 4,431,381

 Βραζιλία 3,660,955 774,563 12,175,832

 Κιριμπάτι 3,441,810 7,523 3,442,536

 Μεξικό 3,177,593 419,102 5,141,968

 Ομόσπονδες Πολιτείες της Μικρονησίας 2,996,419 19,403 2,997,121

 Δανία 2,551,238 495,657 4,761,811

 Παπούα Νέα Γουινέα 2,402,288 191,256 2,865,128

 Νορβηγία 2,385,178 434,020 2,770,404

 Ινδία 2,305,143 402,996 5,592,406

 Νησιά Μάρσαλ 1,990,530 18,411 1,990,711

 Πορτογαλία 1,727,408 92,090 1,819,498

 Φιλιππίνες 1,590,780 272,921 1,890,780

 Νήσοι Σολομώντα 1,589,477 36,282 1,618,373

 Νότια Αφρική 1,535,538 156,337 2,756,575

 Σεϋχέλλες 1,336,559 39,063 1,337,014

 Μαυρίκιος 1,284,997 29,061 1,287,037

 Φίτζι 1,282,978 47,705 1,301,250

 Μαδαγασκάρη 1,225,259 101,505 1,812,300

 Αργεντινή 1,159,063 856,346 3,939,463

 Ισημερινός 1,077,231 41,034 1,333,600

 Ισπανία 1,039,233 77,920 1,545,225

 Μαλδίβες 923,322 34,538 923,622

 Κίνα 879,666 831,340 10,520,487

 Σομαλία 825,052 55,895 1,462,709

 Περού 815,915 82,000 2,101,131

 Κολομβία 808,158 53,691 1,949,906

 Πράσινο Ακρωτήριο 800,561 5,591 804,594

 Ισλανδία 751,345 108,015 854,345

 Τουβαλού 749,790 3,575 749,816

 Βανουάτου 663,251 11,483 675,440

 Τόγκο 659,558 8,517 660,305

 Μπαχάμες 654,715 106,323 668,658

 Παλάου 603,978 2,837 604,437

 Μοζαμβίκη 578,986 94,212 1,380,576

 Κόστα Ρίκα 574,725 19,585 625,825

 Ναμίμπια 564,748 86,698 1,388,864

 Υεμένη 552,669 59,229 1,080,637

 Ιταλία 541,915 116,834 843,251

 Ομάν 533,180 59,071 842,680

 Μιανμάρ 532,775 220,332 1,209,353

 Σρι Λάνκα 532,619 32,453 598,229

 Ανγκόλα 518,433 48,092 1,765,133

 Ελλάδα 505,572 81,451 637,529

 Βενεζουέλα 470,666 107,759 1,382,716

 Βιετνάμ 417,663 365,198 748,875

 Ιρλανδία 410,310 139,935 480,583

 Λιβύη 351,589 64,763 2,111,129

 Κούβα 350,751 61,525 460,637

 Παναμάς 335,646 53,404 411,163

 Μαλαισία 334,671 323,412 665,474

 Ναουρού 308,480 41 308,501

 Ισημερινή Γουινέα 303,509 7,820 331,560

 Νότια Κορέα 300,851 225,214 400,529

 Ταϊλάνδη 299,397 230,063 812,517

 Μαρόκο (εξαιρουμένης της Δυτικής Σαχάρας) 274,577 53,746 721,127

 Αίγυπτος 263,451 61,591 1,265,451

 Τουρκία 261,654 56,093 1,045,216

 Τζαμάικα 258,137 9,802 269,128

 Δομινικανή Δημοκρατία 255,898 10,738 304,569

 Λιβερία 249,734 17,715 361,103

 Ονδούρα 249,542 68,718 362,034

 Τανζανία 241,888 25,611 1,186,975

 Πακιστάν 235,999 51,383 1,117,911

 Γκάνα 235,349 22,502 473,888

 Σαουδική Αραβία 228,633 107,249 2,378,323

 Νιγηρία 217,313 42,285 1,141,081

 Σιέρα Λεόνε 215,611 28,625 287,351

 Γκαμπόν 202,790 35,020 470,458

 Μπαρμπάντος 186,898 426 187,328

 Ακτή Ελεφαντοστού 176,254 10,175 498,717

 Ιράν 168,718 118,693 1,797,468

 Μαυριτανία 165,338 31,662 1,190,858

 Κομόρες 163,752 1,526 165,987

 Σουηδία 160,885 154,604 602,255

 Σενεγάλη 158,861 23,092 355,583

 Ολλανδία 154,011 77,246 192,345

 Ουκρανία 147,318 79,142 750,818

 Ουρουγουάη 142,166 75,327 318,381

 Γουιάνα 137,765 50,578 352,734

 Βόρεια Κορέα 132,826 54,566 253,364

 Σάο Τομέ και Πρίνσιπε 131,397 1,902 132,361

 Σαμόα 127,950 2,087 130,781

 Σουρινάμ 127,772 53,631 291,592

 Αϊτή 126,760 6,683 154,510

 Αλγερία 126,353 9,985 2,508,094

 Νικαράγουα 123,881 70,874 254,254

 Γουινέα-Μπισσάου 123,725 39,339 159,850

 Κένυα 116,942 11,073 697,309

 Γουατεμάλα 114,170 14,422 223,059

 Αντίγκουα και Μπαρμπούντα 110,089 4,128 110,531

 Τυνησία 101,857 67,126 265,467

 Κύπρος 98,707 4,042 107,958

 Ελ Σαλβαδόρ 90,962 16,852 112,003

 Φινλανδία 87,171 85,109 425,590

 Μπανγκλαντές 86,392 66,438 230,390

 Ταϊβάν 83,231 43,016 119,419

 Ερυθραία 77,728 61,817 195,328

 Τρινιδάδ και Τομπάγκο 74,199 25,284 79,329

 Ανατολικό Τιμόρ 70,326 25,648 85,200

 Σουδάν 68,148 19,827 1,954,216

 Καμπότζη 62,515 62,515 243,550

 Γουινέα 59,426 44,755 305,283

 Κροατία 59,032 50,277 115,626

 Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα 58,218 57,474 141,818

 Γερμανία 57,485 57,485 414,599

 Μάλτα 54,823 5,301 55,139

 Εσθονία 36,992 36,992 82,219

 Άγιος Βικέντιος και Γρεναδίνες 36,302 1,561 36,691

 Μπελίζ 35,351 13,178 58,317

 Βουλγαρία 34,307 10,426 145,186

 Μπενίν 33,221 2,721 145,843

 Κατάρ 31,590 31,590 43,176

 Δημοκρατία του Κονγκό 31,017 7,982 373,017

 Πολωνία 29,797 29,797 342,482

 Δομινίκα 28,985 659 29,736

 Λεττονία 28,452 27,772 93,011

 Γρενάδα 27,426 2,237 27,770

 Ισραήλ 26,352 3,745 48,424

 Ρουμανία 23,627 19,303 262,018

 Γκάμπια 23,112 5,581 34,407

 Γεωργία 21,946 3,243 91,646

 Λίβανος 19,516 1,067 29,968

 Καμερούν 16,547 11,420 491,989

 Αγία Λουκία 15,617 544 16,156

 Αλβανία 13,691 6,979 42,439

 Τόγκο 12,045 1,265 68,830

 Κουβέιτ 11,026 11,026 28,844

 Συρία 10,503 1,085 195,683

 Μπαχρέιν 10,225 10,225 10,975

 Μπρουνέι 10,090 8,509 15,855

 Άγιος Χριστόφορος και Νέβις 9,974 653 10,235

 Μαυροβούνιο 7,745 3,896 21,557

 Τζιμπουτί 7,459 3,187 30,659

 Λιθουανία 7,031 7,031 72,331

 Βέλγιο 3,447 3,447 33,975

 Λαϊκή Δημοκρατία του Κογκό 1,606 1,593 2,346,464

 Σιγκαπούρη 1,067 1,067 1,772

 Ιράκ 771 771 439,088

 Μονακό 288 290

 Παλαιστινιακή Αρχή 256 256 6,276

 Σλοβενία 220 220 20,493

 Ιορδανία 166 59 89,508

 Βοσνία και Ερζεγοβίνη 50 50 51,259

 Καζακστάν  2,724,900

 Μογγολία 1,564,100

 Τσαντ 1,284,000

 Νίγηρας 1,267,000

 Μάλι 1,240,192

 Αιθιοπία 1,104,300

 Βολιβία 1,098,581

 Ζάμπια 752,612

 Αφγανιστάν 652,090

 Κεντροαφρικανική Δημοκρατία 622,984

 Νότιο Σουδάν 619,745

 Μποτσουάνα 582,000

 Τουρκμενιστάν 488,100

 Ουζμπεκιστάν 447,400

 Παραγουάη 406,752

 Ζιμπάμπουε 390,757

 Μπουρκίνα Φάσο 274,222

 Ουγκάντα 241,038

 Λάος 236,800

 Λευκορωσία 207,600

 Κιργιζία 199,951

 Νεπάλ 147,181

 Τατζικιστάν 143,100

 Μαλάουι 118,484

 Ουγγαρία 93,028

 Αζερμπαϊτζάν 86,600

 Αυστρία 83,871

 Τσεχία 78,867

 Σερβία 77,474

 Σλοβακία 49,035

 Ελβετία 41,284

 Μπουτάν 38,394

 Μολδαβία 33,846

 Λεσότο 30,355

 Αρμενία 29,743

 Μπουρούντι 27,834

 Ρουάντα 26,338

Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας 25,713

 Σουαζιλάνδη 17,364

 Κόσοβο 10,887

 Λουξεμβούργο 2,586

 Ανδόρρα 468

 Λιχτενστάιν 160

 Άγιος Μαρίνος 61

 Βατικανό 0.44

Παραπομπές

1. ↑ Part V - Exclusive Economic Zone, Article 56. Law of the Sea. United Nations. Ανακτήθηκε στις 2011-08-28.

2. ↑ William R. Slomanson, 2006. Fundamental Perspectives on International Law, 5th edn. Belmont, CA: Thomson-Wadsworth, 294.

3. ↑ UN Convention on the Law of The Sea.

4. ↑ Article 55, 1982 UN Convention on the Law of The Sea.

5. ↑ Time.com

6. ↑ The Legal Status of Ice in the Antarctic Region

7. ↑ http://world.greekreporter.com/2011/02/23/israel-recognizes-greek-exclusive-economic-zone/

8. ↑ http://www.hurriyetdailynews.com/n.php?n=israel-has-no-intention-to-back-off-deal-with-greek-cyprus-2010-12-20

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• United Nations Convention on the Law of the Sea - Part V

• Sea Around Us Project - View the EEZ of all nations

• The USA zone since 1977

• GIS data: VLIZ.be

• Foreign Military Activities in Asian EEZs: Conflict Ahead? by Mark J. Valencia (May 2011)